DDR IN VOGELVLUCHT

Landhervorming
Na de overwinning van de Russen op het nazi-regime in 1945 is de Sovjet-invloed in de Russische bezettingszone (sinds 1949: DDR) snel merkbaar. Een van de eerste maatregelen is een omvangrijke landhervorming: Junkerland in Bauernhand (land van de adel in boerenhand).

SED
De Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) is de almachtige communistische partij in de DDR. De handdruk in het logo symboliseert de gedwongen ‘fusie’ in 1946 tussen de sociaaldemocraten (Otto Grotewohl, rechts) en de communisten (Wilhelm Pieck).

Industriële opbouw
In de jaren vijftig bouwt de DDR in snel tempo een nieuwe industrie op, die door de oorlog grotendeels was weggevaagd. Dat vergt enorme inspanningen van de werkende bevolking die in 1953 in opstand komt tegen de opgevoerde prestatie-eisen. Russische tanks slaan de opstand neer.

De muur
Op 31 augustus 1961 sluit het DDR-regime onverwachts Oost-Berlijn hermetisch af van West-Berlijn en begint met de bouw van de Muur. Aan de Bernauerastrasse, die precies op de grens ligt, vluchten mensen naar West-Berlijn door uit het raam te springen.

Consumentenartikelen: discrepantie tussen vraag en aanbod
De cover van de postordercatalogus belooft heel wat. Het verhult de stelselmatige discrepantie tussen vraag en aanbod als het gaat om consumentenartikelen. Het beeld van een rij wachtenden voor een winkel strookt dan ook veel meer met de realiteit.

Trabant
De Trabant is het DDR-icoon bij uitstek. In 1957 verscheen de eerste Trabi, type P70 (foto boven). Het meest bekend is het type 601 dat vanaf de introductie in 1964 tot 1990 uiterlijk ongewijzigd in productie bleef. Er zijn er 3 miljoen van gemaakt.

Op de Volkstuin
Op een platenhoes vieren volkstuinders (Laubenpiepers) een feestje (1987). DDR-burgers trokken zich graag terug in het privé-domein, met vrienden en familie, even buiten de greep van partij, staat en vakbond.

De Honeckers
Erich Honecker was in de periode 1971 tot oktober 1989 de onbetwiste leider van de SED en daarmee van de DDR. Zijn echtgenote Margot was de oppermachtige minister van Onderwijs. Hier te zien als eregasten op het Nationale Jugendfestival in 1979.

Woningbouw
Om snel in de woningbehoefte te voorzien, verrezen in elke Oost-Duitse stad vanaf 1970 grootschalige wijken met louter systeembouwflats, Plattenbausiedlungen. De cover van het vakblad Architektur toont de maquette van de Berlijnse wijk Hellersdorf.

DDR-Iconen
Sandmänchen, een televisiefiguurtje dat na de Wende zijn West-Duitse collegaatje van de buis, verdrong. Rotkäpchen Sekt staat symbool voor de (zeldzame) Oost-Duitse kwaliteitsproducten die hun positie na de Wende hebben weten te handhaven. De eierdopjes zijn camp en zo gevraagd dat de productie is hervat.

Stasi
Het Ministerium für Staatssicherheit (MfS, in de volksmond Stasi) bracht met een uitgebreid spionagenetwerk elk ‘afwijkend’ gedrag van burgers in kaart. De Stasi was bij machte het leven van mensen compleet te ontwrichten. De Film Das Leben der Anderen brengt deze methoden waarheidsgtrouw in beeld. De inmiddels overleden acteur Ulrich Mühe vertolkt de hoofdrol.

Onderwijs
Geschiedenisboek voor het middelbaar onderwijs. In het onderwijs stond de weg naar de socialistische mens en maatschappij centraal. De DDR afficheerde zich graag als vredesstaat, maar de verdediging tegen het westerse imperialisme had een uitgesproken militaristisch karakter.

Jeugdcultuur tegen de verdrukking
Het oude-mannen-regime van de DDR zag in rockmuziek, punk en andere uitingen van de jeugdcultuur als verderfelijke kopieën van westerse decadentie. Dat neemt niet weg dat rockgroepen zoals de Puhdys ongekend populair waren.

Naaktfoto’s
Naaktfoto’s zijn in de DDR bijzonder omdat er (bijna) een publicatieverbod op was. In het boek Die nackte Republik (1993) is een veelzijdige collectie bijeengebracht. Pornografie was totaal taboe. De populaire naaktrecreatie (Frei Körper Kultur, FKK) was daarentegen toegestaan.

Topsport
Medaillen Königin van de Olympische Spelen 1988, zwemster Kristin Otto, op de cover van de Nederlandstalige editie van het propagandablad DDR-Revue. Haar trainer Stefan Hetzer is in 1999 veroordeeld voor de toepassing van doping. DDR-topsport en dopingpraktijken kunnen niet los van elkaar worden gezien.

Op weg naar het einde
De laatste publieke uitingen van het regime in 1989 hadden betrekking op de viering van het 40 jarig bestaan van de DDR. Het postzegelblok met de symbolen van arbeid, vooruitgang en vrede is daar een voorbeeld van.

Montagsdemo Leipzig
Leipzig, 9 oktober 1989, Montagsdemonstration. In de herfst van 1989 overwinnen steeds meer mensen hun angst voor represailles en gaan de straat op om te protesteren tegen de SED-dictatuur: ‘Wir sind das Volk‘.

De Muur gaat open
Op de avond van 9 november 1989 deed regeringswoordvoerder Günter Chabowski op een persconferentie achteloos mededeling over een nieuwe reisregeling voor DDR-burgers. Dit had onbedoeld immense gevolgen. Die avond stroomden duizenden Oost-Berlijners door de tot dan toe ondoordringbare Muur naar West-Berlijn.

Einde DDR
Naast de blijdschap over de val van de Muur zijn er ook zorgen en is er onzekerheid. De medewerksters van de Schokoladenfabrik Elbflorenz in Dresden hebben te horen gekregen dat hun bedrijf gaat sluiten (1990). Tot op de dag van vandaag is de werkloosheid in de voormalige DDR aanzienlijk.