Print zonder afbeeldingen | Print met afbeeldingen
Hypocriet gejammer over de Berlijnse Muur
door Marjolijn Uitzinger
Berlijn, maart 2013. Als je de internationale media mag geloven, staat Berlijn op het punt haar kostbaarste erfgoed te verliezen. Hoofdschuddend spreken Nederlandse vrienden mij aan over het dreigend onheil. Wat een barbaren zijn het daar toch in jouw stad, ze hebben bijna alles wat aan de DDR en de deling herinnert tegen de vlakte gesmeten, en nu wordt ook nog de East Side Gallery, het laatste stuk Muur, opgeofferd aan de hebzucht van een projectontwikkelaar die daar luxewoningen gaat bouwen. Heel goed dat honderden mensen de straat op gaan. Jij loopt toch zeker mee? Pardon!? Waarom niet?
Gelukkig komen er de laatste tijd steeds meer tegengeluiden tegen deze gemakkelijke en tendentieuze voorstelling van zaken. We zetten de argumenten maar eens op een rijtje, aan de hand van de stelling: Het laatste stuk van de Berlijnse Muur wordt afgebroken om plaats te maken voor luxewoningen.
Om te beginnen is de East Side Gallery bepaald niet representatief voor de zo gehate Muur, die buurten en soms zelfs straten doormidden sneed en families uiteen rukte. De Gallery is een toeristische trekpleister, met leuke kunst, zoals de socialistische broederkus van Breznjew en Honecker, en het Trabantje dat dwars door de Muur rijdt. Bezoekers uit de hele wereld lopen er langs en maken glimlachende foto’s van zichzelf tegen de achtergrond van de kleurige schilderingen.
Ik gun het iedereen, en vooral de stad die de inkomsten uit het toerisme hard nodig heeft, maar om enigszins het gevoel te beleven van de absurditeit van de echte Muur, van het grauwe, gehate bouwsel, kun je beter naar de Bernauer Strasse, het officiele Muurmonument bij het Nord-Bahnhof, of de Niederkirchner Strasse in de buurt van de Potsdamer Platz. Ga naar Checkpoint Charlie (ja dat is nepperig, ik weet het, het wachthuisje is fake en de plek klopt niet en de soldaten zijn studenten die wat bijverdienen) maar daar in de buurt is nog wel iets van de sfeer te herkennen en in ieder geval kun je dit jaar naar het prachtige Mauerpanorama van de Perzische kunstenaar Yadegar Asisi, dat levensgroot het stadsbeeld laat zien zoals het er in de tijd van de deling op sommige plekken uitzag. Vooral voor kinderen en jongeren heel verhelderend.
De East Side Gallery daarentegen, na de val van de Muur in 1989 vrolijk beschilderd door meer dan 100 internationale kunstenaars, scheidde niet oost en west, maar liep door de oostelijke oever van de Spree. De Oost-West-grens zelf liep door de rivier. Met andere woorden: de huidige East Side Gallery scheidde een stuk kale vlakte van een andere kale vlakte, en inderdaad, daar lagen de Todesstreifen, waar met scherp geschoten mocht worden op vluchtelingen. En daar worden nu woningen gebouwd.
Is dat respectloos? Ik zou niet weten waarom. Gebruik die grond. Ja, het worden dure woningen, van 2750,- euro de vierkante meter. Het lijkt wel een grote stad! En een woontoren van 63 meter hoog. Allemaal plannen van bijna 10 jaar geleden, en sinds eind vorig jaar staat vast dat de concrete werkzaamheden in maart dit jaar zouden beginnen. Dus de beschuldiging van een samenzwering en de verontwaardiging over het `stiekeme´opduiken van de bouwvakkers is ook al onzin.
Datzelfde geldt voor het argument dat de oorspronkelijke bewoners daar verdreven worden ten gunste van mensen met geld. Gentrification heet dat. Veryupping. Heilige verontwaardiging. Maar beste mensen, daar aan de Spree woont toch helemaal niemand? Dat argument geldt voor de binnensteden, voor Kreuzberg, Prenzlauer Berg, Friedrichshain. Daar staan dure nieuwbouwwoningen, daar zijn oude woningen luxueus verbouwd. Voor de nieuwkomers. De oorspronkelijke bewoners zijn al grotendeels naar de periferie uitgeweken, waar ze de huur nog kunnen betalen.
Nu de zaak zelf. Wordt de East Side Gallery helemaal afgebroken? Nee. Er komt een gat in. Het is niet duidelijk hoe groot dat gat zal zijn. Gesproken werd aanvankelijk over 23 meter, waarbij de te verwijderen Muurdelen trouwens ergens anders in de buurt zouden worden neergezet. Voor alle duidelijkheid: de Gallery is 1,3 kilometer lang. De doorbraak is nodig voor de aanleg van een vluchtweg om de nieuwbouwwijk te kunnen ontsluiten in de richting van de Brommystrasse, en voor de aanleg van een brug die het stadsdeel Friedrichshain moet verbinden met Kreuzberg, aan de overkant van de Spree. De Brommybrücke, die daar voor de oorlog liep, is in 1945 opgeblazen en het is de bedoeling dat die nu wordt herbouwd, voor fietsers en voetgangers. Fijn voor het langzaam verkeer, dat nu een heel eind moet omrijden of omlopen.
Niemand in het stadsbestuur maakte zich al die jaren druk over de East Side Gallery, het was gewoon een openbaar kunstwerk waar elke dag rijen jongeren met rugzakjes langsschuiven, maar zoals dat gaat, het is nu een topic van jewelste. Alle bestuurslagen geven elkaar de schuld. Het opportunisme viert weer hoogtij. De Groenen maken zich uiteraard tot spreekbuis van het verzet en willen geen meter afbreken, maar, zo spotten de Piraten, waar was u in 2006 toen maar liefst 40 meter van de East Side Gallery werd afgebroken voor de bouw van de O2, een mega-evenementenhal? Toen hebben we u niet gehoord!
Klaus Wowereit, de burgemeester die zich door het geknoei rond het nieuwe vliegveld toch al in een afbladder-situatie bevindt, doet zijn best om dit stormpje te bezweren. Hij streeft naar een compromis en praat met de projectontwikkelaars. De plannen voor een gat van 23 meter zijn van de baan, een nieuwe optie is het verbreden van een bestaand gat tussen de Muurdelen. Dat is nu 4,3 meter breed en kan vergroot worden tot een meter of tien. Dat zou genoeg moeten zijn. Zet de Muurdelen neer op een andere plek bij de East Side Gallery en laat iedereen ophouden met zeuren. Op naar de volgende hype.