Print zonder afbeeldingen
| Print met afbeeldingen
Collectie I
Het begin in ’45: Russische invloed
De verovering van Berlijn op 30 april 1945 door de Sovjettroepen betekende het einde van het Derde Rijk en het begin van de Sovjet Bezettingszone. De Deutsche Democratische Republiek (DDR) wordt in 1949 uitgeroepen. Vanaf het begin drukte de Sovjet-bezettingsmacht, samen met het communistische Duitse kader dat in de oorlog in Moskou in ballingschap verbleef, een fors stempel op de naoorlogse ontwikkeling.Voorbeeld: de ‘Bodenreform’ (landhervorming) is de eerste maatregel in een lange reeks van socialisatiemaatregelen die resulteren in een bureaucratische, staatsgedomineerde maatschappij
SED, dé dominante kracht
De SED ontstond in 1946 uit een gedwongen fusie van de sociaal-democratische SPD en de communistische KPD. Het was een ‘Zwangsvereinigung’, georganiseerd op aandrang van de Sovjet-bezettingsmacht. Het embleem van de partij symboliseert met de handdruk de totstandkoming van de ‘eenheid’. Het oudere type partijspeldje toont eerst nog het portretje van Stalin; na 1956 is hij verwijderd. De SED groeide uit tot een massapartij met 2,3 miljoen leden (in 1987).
De bouw van de muur
Op 13 augustus 1961 begon het DDR-regime met de oprichting van de Muur tussen Oost- en West-Berlijn. De feitelijke en symbolische betekenis van deze actie voor de Duitse, Europese en kleine wereldgeschiedenis was enorm. We beschikken over een serie journalisten-foto’s met de oorspronkelijke bijschriften, gemaakt in 1961. Pikant detail is de Westduitse politieman die de sprong van de vrouw uit de Oostberlijnse woning naar de Westberlijnse Bernauerstrasse kennelijk niet kan aanzien.
Grensbewaking en schietinstructie
Bewaking van de DDR-staatsgrens stond hoog aangeschreven in de DDR-ideologie. En wel om twee redenen. De staatsgrens droeg bij aan het zo zeer nagestreefde beeld van de DDR-staat als levende identiteit (‘DDR-unser Vaterland’).Daarnaast moest de staatsgrens natuurlijk stevig bewaakt worden om de vlucht van DDR-burgers naar het Westen te voorkomen. Grensbewakers en hun chefs waren jarenlang na de val van de muur nog in gerechtelijke processen gewikkeld over de (on-)rechtmatigheid van de toepassing van de schietinstructie.
Douane uitrusting
De grensovergang naar de DDR zullen velen zich nog herinneren, vooral vanwege de lange wachttijden. Hier zien we de werkdoos die ambulante DDR-douaniers op de buik droegen. De doos bevat stempels, stapeltjes verschillende soorten visa, een infrarood lamp, een boekje met bijzondere persoonlijke kenmerken en een boek met voorbeelden van paspoortvervalsingen.
NVA, voortzetting van Pruisische tradities
De Nationale Volksarmee (NVA) vormde het leger van de DDR. Het uiterlijk vertoon van de NVA paste wonderwel in de militaire Pruisische tradities. Voorbeelden zijn de uniformen, de vaandels, de ganzenpas en eredolk voor hoge officieren waarvan we een exemplaar laten zien.Apart is het afwijkend type helm dat bij de strijdkrachten in gebruik was. Een ontwerp dat vooral bescherming bij een kernaanval zou moeten bieden.
Stasi: ‘macht en banaliteit’
De kleinzielige achterdochtigheid van de staats- en partijelite jegens haar eigen burgers kwam volledig tot uiting in de Staatssicherheitsdienst (Stasi). Deze gigantische binnenlandse veiligheidsdienst, onder leiding van Erich Mielke, telde zo’n 85.000 medewerkers en ca. 300.000 ‘Inoffizielle Mitarbeiter’ (IM’s). Deze laatste groep bestond uit burgers die over het doen en laten van hun familie, vrienden of bekenden rapporteerden aan de Stasi.
Het Stasi-archief herbergt dossiers van 4 miljoen DDR-burgers en 2 miljoen West-Duitsers; totale lengte: zo’n 160 km. Soms krijg je de indruk dat de ene helft van de DDR-burgers de andere helft in de gaten hield en daarover heel precieze rapportjes aan de Stasi schreef. Dat is natuurlijk overdreven, maar het Stasi-verleden met zijn venijnige spionage, onderdrukkingsmaatregelen en pesterijen drukte een grote stempel op de verwerking van het DDR-verleden.
Originele Stasi-dossiers zijn niet te krijgen; het Stasi-archief waar honderden kilometers dossiers zijn opgeslagen, wordt superstreng bewaakt.De militaire bewakingsafdeling van de Stasi heette ‘Wachtregiment Felix Dzierzynski’, naar de oprichter van de Russische KGB.
Fascinatie DDR
