Print zonder afbeeldingen | Print met afbeeldingen

Nederlandse DDR-boeken in Leipzig bewaard voor de eeuwigheid

De Deutsche Natonalbibliothek in Leipzig verzamelt sinds 1913 alle publicaties die in het Duits verschijnen, vertaald Duits werk en ook alle publicaties die over Duitsland worden uitgebracht. Totaal 36 miljoen items, in print als digitaal en ook nog muziekopnames. Deze massa wordt, onder optimale condities, voor de eeuwigheid bewaard. Per jaar komen er alleen al 500.000 geprinte publicaties bij! Het wekt dan geen verbazing dat het gebouwencomplex om de kwart eeuw stevig moet uitbreiden.

Het hoofdgebouw van de Deutsche Nationalbibliothek ten tijde van de opening in 1916

Het gebouwencomplex in 2020. De hoge witte torens zitten stampvol boeken

Van deze Deutsche Nationalbibliothek ontving ik het verzoek om de mijn beide boeken over de DDR en de brochure over de DDR die ik samen met Anja Fricke en Mareike Naumann schreef aan deze gigantische collectie toe te voegen. Tevens konden wij ons verheugen op een rondleiding in dit bijzondere complex. Om deze eervolle uitnodiging te honoreren toog ik samen met Thea de Zeeuw, Jaap Schaper (bestuurder van de Stichting DDR-Collectie) en zijn partner Leny Jonker naar Leipzig (ca. 620 km van Amsterdam).

Op 28 augustus 2020 nam dr. Kristina Eckl onze boeken in ontvangst en liet ons zowel het historische gebouw uit het begin van de vorige eeuw zien als de recente toevoegingen. Voor Frau Eckl was dit haar eerste rondleiding sinds Corona-stop, hetgeen haar enthousiasme aanzienlijk vergrootte.

Overhandiging van mijn DDR-publicaties aan dr. Kristina Eckl van de Deutsche Nationalbibliothek

Een van de leeszalen

Ga naar Leipzig

Leipzig (ca. 600.000 inwoners) is sowieso de moeite waard om te bezoeken. Het behoort tot de kleine groep Oost-Duitse steden die in de groei-modus zitten. De universiteit, het kennelijk aantrekkelijke bedrijfsklimaat, grote luchthaven (basis van DHL), de nog betaalbare huisvesting en de culturele infrastructuur (waaronder de inmiddels wereldberoemde Neue Leipziger Schule) spelen hierin een rol.

Ook DDR-liefhebbers kunnen hun hart ophalen. Veel gebouwen uit die tijd staan nog overeind, evenals het brandpunt van het verzet tegen het communistisch regiem, de Nicolaikirche. In het compacte historische centrum van de stad, met prachtige winkelpassages treft men ook het Zeitgeschichtliches Forum dat op uitstekende, gebalanceerde wijze van de DDR-geschiedenis belicht.

Ook andere musea zijn de moeite waard, met name Grassi-Museum met een excellente tentoonstelling ‘toegepaste kunst door de eeuwen heen’.

Dit korte filmpje biedt een overzicht over de uitgestrekte Augustusplatz. Te zien is het concertgebouw Gewandhaus dat het DDR-regiem in 1981 liet bouwen onder druk van de invloedrijke dirigent Kurt Mazur. Daarnaast het hoogste gebouw van de stad, het City Hochhaus. Oorspronkelijk gebouwd voor de universiteit, nu kantoorruimten waarin onder meer de omroep de MDR is gehuisvest. Vervolgens komt het nieuwe universiteitscomplex in beeld, voltooid in 2017, naar een ontwerp van onze landgenoot Erick van Egeraat. Een zeer geslaagd, ingewikkeld en gedurfd project, met het kerkachtige gebouw als blikvanger. Op die plaats stond de historische Paulinerkirche die het DDR-regiem in 1968 in cultuurbarbarisme heeft laten opblazen. En dan het Krochhochhaus (1927) met de opulente klokkentoren. De cameraman staat met de rug naar het operagebouw (zie foto)

De opera, een fraai voorbeeld van de stalinistische bouwstijl uit de jaren vijftig, met aandacht voor details. Geopend in 1960.
Direct buiten de binnenstad treft men fraai gerestaureerde panden aan, nieuwbouw-buurtjes maar ook hele en halve ruïnes die het ontwikkelaarshart sneller doen kloppen: nog ‘volop kansen’.

Net buiten het centrum: een mix van monumentale panden, nieuwbouwcomplexen en ruïnes

Onze gids in de compacte binnenstad van Leipzig was dr. Enrico Hochmuth, die als jonge man begin 1989 zijn geboortestad verliet en naar het westen vluchtte. Hij werkt nu weer aan de universiteit van Leipzig (museumkunde). Deze schrijver, dichter en hobby-uitsmijter is ook veiligheidsadviseur van de succesvolle voetbalclub Red Bull Leipzig.

Onze gids dr. Enrico Hochmuth schuwt het pikante detail niet

Hij vertelde smakelijk hoe hij als schooljongen westerse spulletjes wist te bemachtigen ten tijde van halfjaarlijkse internationale Leipziger Messe. Maar ook dat veel meisjes en vrouwen een leuke bijverdienste scoorden bij westerse beursbezoekers.
Onze tweede gids was Han Joosten, Leiter Gebietsentwicklung van BPD in Duitsland. Ik trakteerde ons op enkele nieuwbouw- en transformatieprojecten, zoals de Heeresbäckerei. De ombouw van een enorm kazernecomplex met huur-en koopwoningen. Stedebouw, erfgoedbehoud, woningen en openbare ruimte dik in orde, met goede (openbaar vervoer-) verbinding naar het centrum. Opvallend manco: nauwelijks voorzieningen zoals supermarkt en scholen.

Een klein deel van de gebiedsontwikkeling Heeresbäckerei.

Han liet ons ook kennismaken met de wijk Plagwitz, gentrificatie in een gematigde vorm. Met een prettige mix van Industriekultur, ouwe meuk, oorspronkelijke bevolking, studenten en (nog niet te veel) hipsters en kunstzinnige types.

Gematigde gentrificatie in het relaxte Plagwitz.

Tot slot: wie verlangt naar ouderwetste krakersrellen kan ook in Leipzig zijn hart ophalen. In de wijk Connewitz is het regelmatig bal en wel zo heftig dat het de landelijke Duitse pers haalt.