Print zonder afbeeldingen | Print met afbeeldingen

Eine Landschaft der macht

door Friso de Zeeuw

Op uitnodiging van de etnologe prof. dr. Sigrid Jacobeit bezochten Thea en ik in juli 2016 het museum Barnim Panorama in de landelijke regio Barnim, waar de plaats Wandlitz is gelegen, zo’n 30 km ten noorden van Berlijn. Sigrid Jacobeit – hoogleraar aan de Berlijnse Humbolt Universiteit – heeft dit museum jarenlang geleid. Dr. Christine Papendieck is nu de energieke ‘Museumsleiterin’.

Links dr. Christine Papendieck en rechts prof. dr. Sigrid Jacobeit

Wandlitz ontleent zijn bekendheid vooral aan het woonpark (Waldsiedlung) waar de machthebbers van de DDR, onder leiding van Erich Honecker tot eind 1989 hun huizen hadden. Het Barnim Panorama heeft er een informatieve (tijdelijke) tentoonstelling aan gewijd en er een boekje over gepubliceerd. Onder de titel: Eine Landschaft der macht.

Kleinburgerlijk is een treffende kenschets van de entourage van de Waldsiedlung en de beelden die wij over leven van alledag krijgen. Gewone huizen, ruim, maar niet exorbitant en een levensstijl die vrij saai aandoet.

 Woning van Erich en Margot Honecker in Wandlitz

De bewoners, leden van het Politbüro van de SED met hun gezinnen, genoten wel bepaalde privileges: verse groenten en fruit en delicatessen; computers, tv’s en films, het meeste afkomstig uit het Westen. Gewone DDR-burgers, gewend aan schaarste aan bijna alles, konden hier slechts van dromen. Bovendien kon de SED-elite een beroep doen op een uitbereide staf dienstverleners (en bewakers). Van een gezellige sfeer onder elkaar was geen sprake; in de Waldsiedlungmen trof elkaar zelden informeel.
De route naar het centrum van Oost-Berlijn (met de ministeries en de partijcentrale), de Protokollstrecke, werd van alle smetten vrij gehouden en nauwgezet op potentieel gevaar gecontroleerd. Een aanslag heeft zich nooit voorgedaan. Eén keer is een dronken man pardoes op de colonne ingereden, maar daar bleef het bij.

Het leukste voorwerp van de tentoonstelling vind ik de karakteristieke zomerhoed van Erich Honecker. Die is uitgeleend door de toenmalige kleermaker van Honecker die ook nog een compleet kostuum van hem in bezit heeft.

Sommigen – zo blijkt uit commentaren – vinden zo’n hoedje te triviaal en frivool om ten toon te stellen; zeikers hou je altijd.
Toch moet ik ook zelf even zeuren en kritiek leveren. In de permante expositie van het Barnim Panorama staan landbouw en landbouwwerktuigen centraal. Een mooi collectie tractoren en combines maakt daar bij voorbeeld deel van uit. De economische en sociale aspecten van het agrarisch leven in de DDR-tijd krijgen echter nauwelijks aandacht. Ik begrijp dat de gemeente Wandlitz (de exploitant van het museum) hierin het laatste woord heeft gehad. Deze historische lacune verdient herstel. De ruimte in dit fraaie in 2013 onder architectuur  nieuwgebouwde en uitgebreide museum, is in ieder geval beschikbaar.

Barnim Panorama: agrarisch museum annex educatief natuurpark