Print zonder afbeeldingen Print zonder afbeeldingen | Print met afbeeldingen

Een gedenkwaardige DDR-middag

Een persoonlijke impressie van Kirsten Veldhuijzen; foto’s: Marcel Bayer

(Een video verslag is hier te bekijken.)

Vermanend en vermakelijk. Dat was de middag ’Was die DDR nog zu sagen hat’ in de Theaterzaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Op deze zondagmiddag 20 maart 2016, de laatste dag van de Boekenweek, was de zaal met 260 bezoekers tot de laatste plaats gevuld.

2016-03-20 15.13.05

Eerst kwamen de twee Duitse gasten aan het woord. Stephan Hilsberg – geïnterviewd door Annette Birschel – was actief in de Burgerbeweging in de laatste jaren van de DDR en daar mede-oprichter van de SPD. Hij benadrukte het vasthouden aan een overtuiging en het belang van timing in de politiek. Daarmee heeft hij na de Wende als lid van de Bondsdag en ’Alibi-Ossie’ (zoals hij zelf lachend zei) geprobeerd twee Duitslandlanden te verenigen. Een stevig inhoudelijk verhaal is veel belangrijker dan het beschikken over het juiste netwerk, was een rode draad van zijn betoog.

2016-03-20 15.11.01

Ook Matthias Gehler was actief in de Burgerbeweging in de DDR. Hij was Regierungssprecher van de laatste (en enige democratisch gekozen) regering van DDR. Hij vroeg een jonge vrouw, ene Angela Merkel, om zijn waarnemer te worden.

Blick-39-2015
Links im Bild: Berlin, Mohrenstraße, Internationales Pressezentrum: Die letzte Pressekonferenz der ersten frei gewählten DDR-Regierung endet am 16. Oktober 1990 mit einem Konzert. Der Regierungssprecher und Liedermacher Matthias Gehler an der Gitarre, seine Stellvertreterin Angela Merkel moderiert. Ein Jahr zuvor hatte an gleicher Stelle SED-Politbüromitglied Günter Schabowski die Grenzöffnung verkündet. Foto: Michael Ebner. Rechts im Bild: Das Sprecher-Duo von einst: Er ist heute Chefredakteur bei MDR Thüringen, sie ist Bundeskanzlerin – Matthias Gehler und Angela Merkel. Foto: Guido Werner

Gehler las voor uit de brief waarmee Angela Merkel de haar aangeboden functie van aanvaardde. Angela was in 1990 erg bescheiden en ‘’had een ontwikkeling ten goede doorgemaakt’’, vertelde Gehler met enig understatement. Gehler verraste de zaal door – na het interview met Dieuwke van Ooij – de gitaar ter hand te nemen en enkele eigen liederen uit de Wende-tijd ten gehore te brengen.

2016-03-20 16 15 28

De rubriek ’Tussen kunst & kitsch’ met taxateur Friso de Zeeuw bleek het vrolijkste onderdeel van het programma. Kenmerk van de meeste ingebrachte voorwerpen – medailles, grammofoonplaten, boeken, fototoestellen – waren de hoge oplages die ervan geproduceerd zijn. De Zeeuw: ‘’Nou, dan weet u het wel: vijf euro.’’ De anekdotes over de spullen maakten veel goed. Een nog werkende oranje mixer met toebehoren (type R28 van AKA Elektric) had de hoogste waarde: 60 euro.

2016-03-20 16.38.10

Felix Rottenberg leidde de forumdiscussie waarin werd eerst teruggeblikt. Egbert Jacobs (de laatste ambassadeur van Nederland in de DDR) stond erbij en keek ernaar toen de Muur viel. Die beelden en het tikkende geluid van de muurspechten aan de slag voor een stukje Mauer, hij zal ze nooit vergeten. De onvoorspelbaarheid van grote gebeurtenissen, dat was toch wel het belangrijkste dat hij eraan overhield.

Mahnmal is het mooiste woord in de Duitse taal. Het is een publieke plaats om een belangrijke gebeurtenis te herdenken. Er werd die middag een Mahnmal opgericht. Niet voor de mislukte heilstaat, wel voor het dagelijks ploeteren dat vrijheid heet en waar de Val van de Muur het symbool blijft. Let op: de val van, niet de Muur zelf.
Sehnsucht, verlangen, was er ook. In de vorm van Ostalgie, weemoed naar de kleine en fijne vanzelfsprekendheden van het arbeidersparadijs. Anja Fricke keek echter ook kritisch terug op het wereldvreemde en ’achterlijke’ DDR-dorp waar ze groot werd. Over collectief denken, binnen de lijntjes blijven, de angst voor anderen.

2016-03-20 16.50.26

In forum ging het ook over het heden en de toekomst van de Neue Bundesländer. Over intolerantie en angst voor verlies van eigen huis en haard, en dus voor vluchtelingen. En wat dat betekent voor politiek en pers.
Is in Oost-Duitsland de weerzin tegen de grote instroom van vluchtelingen wel zo veel groter dan elders (bij voorbeeld in ons eigen land)? Men constateerde dat de partij van Angela dan wel de regionale verkiezingen verloren had, maar de Bundeskanzler nog steeds op een meerderheid van de bevolking kan rekenen.
Hoe ziet het economisch perspectief van Oost-Duitsland eruit? Hanco Jürgens, expert van het Duitsland Instituut, stelde dat er in de afgelopen twintig jaar enorm veel is verbeterd. Ook gaf hij aan dat het in Oost-Duitsland nog altijd veel beter gaat dan in Polen of Hongarije.
Friso de Zeeuw meent daarentegen dat alleen enkele grote stedelijke regio’s op groei van de economie en bevolking kunnen rekenen en dat elders de krimp waarschijnlijk zal doorzetten.

Met het optreden van combo ’Die Trabi’s’ kreeg de middag een toepasselijk besluit. Met liedjes uit en over de DDR. Vertolkt door muzikanten uit Monnickendam, dat is wel heel apart! De karakteristieke stem van zangeres Carole Maykels was Lotte Lenya waardig.

2016-03-20 17.59.45

Op zo maar een zondagmiddag in Amsterdam werd niets minder dan een Denkmal opgericht. Voor vrijheid, verdraagzaamheid, met een scheut Ostalgie en ironie. Het kwam niet goed met de DDR, met ons wel. Vast. Het was een bijzondere middag.

Bekijk de foto’s op onze Facebook pagina: klik hier
Bekijk het video verslag: klik hier