Print zonder afbeeldingen | Print met afbeeldingen

Luppa: van grindfabriek naar Kulturfabrik

Op 1 juli 2012 kochten drie Amsterdamse vrienden een voormalige grindfabriek bij Luppa met 1,5 hectare grond, circa 40 kilometer ten oosten van Leipzig. Deze locatie wordt stapsgewijs omgevormd tot ‘Kulturfabrik’: een plek waar tal van culturele activiteiten samenkomen in een recreatieve sfeer. De Kulturfabrik richt zich aanvankelijk op een Nederlands subcultureel publiek, maar integratie met plaatselijke culturele initiatieven is nadrukkelijk de doelstelling.

door Michiel G.J. Smit

Ongeveer een halve eeuw geleden ontdekten geologen direct ten noorden van het dorpje Luppa een grote hoeveelheid grind dicht onder de oppervlakte. Een welkome vondst voor de zich snel industrialiserende DDR. Al snel werd er een productielocatie ingericht om het grind te verwerken en af te voeren. In de decennia daarna hebben vele arbeiders uit Luppa en omgeving in de ‘Kiesgrube’ hun brood verdiend. Ook na de ‘Wende’ in 1990 ging de grindwinning nog enige tijd door, tot de fabriek omstreeks 2003 de deuren sloot. De grindwinning heeft vier grote gaten opgeleverd die zich met water vulden. Een van de vier meren wordt nu gebruikt als zwemplas en viswater.

Zoals bij veel industriële gebouwen in de DDR, wist men zich lange tijd geen raad met de oerdegelijke dubbelsteens fabrieksgebouwen. Enkele jaren geleden kocht een West-Duitser de fabriek en het omliggende gebied om er een bungalowpark van te maken. Deze poging is gestrand en zodoende belandde de locatie op een vastgoedveiling – een bekend verschijnsel in de voormalige DDR. Drie Amsterdamse vrienden kochten de plek op 1 juli 2012 om er een ‘Kulturfabrik’ van te maken. In hoog tempo werd de plek in rudimentaire vorm geschikt gemaakt voor groepsverblijf. De waterbron werd weer in gebruik genomen en er is elektriciteit aangelegd.

Om de plek snel op de kaart te zetten voor Nederlands subcultureel publiek, werd er in augustus 2012 al een soort bouwfestival gehouden, waar ruim 100 mensen op afkwamen. De meesten uit Amsterdam, maar ook uit andere delen van Nederland, België en Berlijn. Het ‘bouwkamp’ kan een groot succes worden genoemd: het is in noodtempo uit de grond gestampt, en zonder enige vorm van sturing is er keihard gewerkt, zijn er creatieve bouwsels gemaakt, is er geen enkele wanklank geweest en werd men collectief verliefd op deze zalige plek in de natuur en bij zwemwater.

Feestvieren met ‘die Holländer’

Het is duidelijk dat deze plek sterk appelleert aan de behoefte van veel moderne stadsbewoners om zich cultureel en anderszins ontplooien in een ongedwongen setting. Maar ook bij de plaatselijke bevolking is het initiatief snel bekend en geliefd geworden. Tijdens de klusweek werd de complete dorpsbevolking van Luppa uitgenodigd voor een borrel. Ongetwijfeld zullen er de gebruikelijke stereotype beelden over de ‘hippies uit Amsterdam’ zijn geweest, en die kloppen ook gedeeltelijk.

Dat stond echter een grote opkomst, oprechte belangstelling en warme sympathie voor het initiatief niet in de weg. Veel dorpsbewoners hebben in de ‘Kiesgrube’ gewerkt en vonden het leuk om de gebouwen nog eens van binnen te zien. Ook viel het zeer in de smaak dat kunstenaars met oude voorwerpen uit de fabriek (tafels, lampen, een typmachine, etc.) kunstopstellingen hebben gemaakt met speciale belichting. Vele dorpsbewoners bleven nog lang na het officiële einde van de borrel feestvieren met ‘die Holländer’.

Na de zomer van 2012 zijn de initiatiefnemers in overleg getreden met de gemeente en de Landkreis (regio-autoriteit). Omdat de fabriek thans in een natuurgebied en waterwingebied ligt, zijn er tal van beperkingen en eisen van kracht. De autoriteiten staan zeker sympathiek tegenover het initiatief, maar moeten wel gewoon de wetten en regels naleven. Het verschilt niet of nauwelijks van de Nederlandse praktijk. Wel valt op dat de autoriteiten wat passiever zijn dan in Nederland; je zou het toelatingsplanologie kunnen noemen. Hoe de planvorming op dit moment gaat aflopen, is onzeker.

Er zijn veel investeringen nodig om aan de vereisten te voldoen, maar de financiering daarvan moet (deels) komen van de exploitatie van de plek, waar weinig is toegestaan.

Inbedding in de sociale omgeving

Naast overleg met de autoriteiten zijn contacten gelegd met plaatselijke bewoners, met name jongeren. Velen van hen wonen in Leipzig, Dresden of Berlijn maar hebben nog wel ouders en hun vriendennetwerk in Luppa. Er is een actieve jeugdvereniging die feesten en festivals organiseert. Op 21 december en 31 december 2012 zijn door en voor Duitsers feesten gehouden in de Kulturfabrik. Vooral het oudejaarsfeest – Sylvester auf holländisch – was druk bezocht. De op het terrein aanwezige caravans werden als verblijfsruimte opengesteld voor publiek, wat een populaire attractie was. Door dit alles staat de Kulturfabrik nu ook bij de plaatselijke bevolking goed op de kaart. Overigens zijn inmiddels ook contacten gelegd met de culturele scenes uit Leipzig en Dresden en ook daar is men enthousiast over het initiatief. Een groot voordeel is dat de fabriek weliswaar in de natuur ligt, maar toch op 1,5 kilometer van een station met elk uur een snelle treinverbinding naar Leipzig en Dresden.

Deze zomer (2013) vindt er van 30 juli tot en met 18 augustus weer een festival plaats. Gericht op Nederlanders, maar in dezelfde periode worden ook twee feesten voor en door Duitsers georganiseerd op het terrein. Als de planvorming (en legalisering van de status quo) goed verloopt, zullen de activiteiten de komende jaren flink worden opgeschaald. Het is de bedoeling om het terrein geschikt te maken voor permanente bewoning. Dan kunnen er ook zonnepanelen op de daken worden geplaatst. Dat zou nu te diefstalgevoelig zijn. Momenteel zijn de fabriekspanden lange periodes verlaten. Gelukkig is er een oud-werknemer van de fabriek, de heer Stenzil, die bijna iedere dag even langskomt om de boel in de gaten te houden en de fabriekspoes Tommy, die nog altijd op het terrein rondzwerft eten te geven.

Kulturfabrik Luppa kan als voorbeeld gelden van een ongedachte herontwikkeling van industrieel erfgoed die moeiteloos wortelt in het plaatselijke sociale weefsel, waar de DDR-sfeer nog altijd duidelijk is waar te nemen.

Meer informatie is te vinden op Facebook. U kunt ook mailen naar mgjsmit@dds.nl voor meer informatie.